Dun KarmPsaila

Fil-bidu tal-karriera tiegħu bħala kittieb, Psaila kien jikteb bit-Taljan. Dan kien pjuttost komuni dak iż-żmien, għax Malta kienet ilha żmien twil b’rabtiet kulturali mal-Italja. L-ewwel xogħol li ppubblika, Foglie d’Alloro (1896), kien ġabra ta’ poeżiji bit-Taljan. Dam diversi snin biex beda jikteb bil-Malti. Fid-daħla qasira tiegħu għal L’euuel uard jeu gemgħa ta’ poezijiet li ctibt bi lsien taghna (1914), l-ewwel ġabra ta’ poeżiji li ppubblika bil-Malti, Psaila jikteb li qabel qatt ma ħaseb li se jikteb bil-Malti, għax għalkemm twieled b’sensibbiltà poetika, ma setax jimmaġina lilu nnifsu jesprimi ħsibijietu bl-ilsien nattiv tiegħu.

Dan it-tħassib kien marbut mad-dibattitu lingwistiku qalil li kien għaddej fost il-ħassieba Maltin ta’ dak iż-żmien, li argumentaw fuq l-għażla ta’ lingwa uffiċjali għal Malta: l-Ingliż, peress li l-Maltin kienu maħkumin mill-Ingliżi; it-Taljan, minħabba r-rabtiet storiċi; jew il-Malti, l-ilsien endemiku tal-gżira. Li wieħed jagħżel lingwa minflok oħra kellu implikazzjonijiet politiċi, soċjali u kulturali kbar, u kien fl-isfond ta’ dan kollu li Psaila beda jikteb bil-Malti.

Għalkemm biddel il-lingwa, il-perspettiva ta’ Psaila baqgħet imsejsa fir-Romantiċiżmu Taljan, u possibbilment kienet ispirata mill-etika soċjopolitika tal-moviment biex isemma’ l-aspirazzjonijiet kollettivi Maltin. Huwa rriċerka l-Istorja tal-gżira u kiteb fuq avvenimenti ewlenin u persunaġġi importanti sabiex jistabbilixxi identità nazzjonali. Fil-poeżija “Il-Għanja tar-Rebħa”, Psaila jsemmi l-ġlied imdemmi tal-Assedju l-Kbir meta Malta ġiet attakkata mill-Imperu Ottoman. Il-lingwa li juża hija waħda rikka u x-xbihat huma miktubin b’tali mod li jispikkaw, apposta, sabiex iwassal ir-ruħ qalbenija u ġusta tal-Maltin.

Madankollu, ix-xogħlijiet ta’ Psaila jinkludu wkoll ħafna poeżiji li jirrakkontaw vjaġġ intimu intern ta’ solitudni kbira. Din is-solitudni saret il-kumpann kostanti tiegħu wara l-mewt tal-għażiża ommu. Fil-poeżija “Waħdi” Psaila jġedded il-memorji ta’ żgħożitu, żmien ta’ innoċenza, nieqes mill-inkwiet li kien jgħix fih fil-preżent. Iżda l-memorji tal-omm li tilef iġibulu emozzjonijiet ta’ solitudni kbira li jqarrbuh lejn kriżi eżistenzjali.

Din is-solitudni hija l-qalba tax-xogħol kbir tiegħu “Il-Jien u lil hinn Minnu”, poema li fiha Psaila jiġuh id-dubji fuq l-esperjenza spiritwali tiegħu, hu u jipprova jaċċetta lil Alla sieket, li s-skiet tiegħu huwa t-test aħħari tal-fidi tal-bnedmin.